Không còn nghi ngờ gì nữa: sữa mẹ là tốt nhất. Sữa mẹ là thức ăn lý tưởng nhất cho trẻ vì sữa mẹ có đầy đủ các chất bổ dưỡng thiết yếu cho bé trong thời gian 6 tháng đầu đời giúp bé phát triển khỏe mạnh. Bạn không cần cho con ăn thêm bất kỳ một loại sữa hoặc thức ăn nào khác kể cả cho uống nước.

Để giúp các mẹ hiểu biết thêm về việc nuôi con bằng sữa mẹ, chúng tôi có soạn ra đây một số thông tin cơ bản về cơ chế ra sữa để các mẹ tham khảo:

■ Giải phẫu tuyến sữa

■ Các thành phần trong sữa mẹ 

■ Các kiểu núm vú

■ Vệ sinh núm vú

Giải phẫu tuyến sữa

■ Cơ cấu tiết sữa của người mẹ:

Việc hiểu biết thêm về giải phẫu ngực và cơ cấu ra sữa sẽ giúp ích cho các bà mẹ cho con bú. Sự hiểu biết sẽ mang lại lợi ích to lớn về sức khỏe cho các bà mẹ và trẻ

Giải phẫu ngực của mẹ bao gồm:   - Glandular tissue: tuyến sản xuất ra sữa - Milk ducts: các mạch dẫn sữa từ Glandular tissue đến núm vú. - Connective tissue (Cooper’s ligaments) giữ bầu vú - Adipose tissue- Lớp mỡ (intraglandular, subcutaneous và retromammary fat)

Kích thước của bầu vú không tương ứng với lượng sữa mà bạn sản sinh ra. Sản phụ có bầu vú nhỏ không có nghĩa là có ít sữa hơn sản phụ có bầu vú lớn. Trong thời kỳ mang thai, ngực của bạn đã được chuẩn bị sẵn để cung cấp sữa cho bé. Bầu vú sẽ to ra và nặng hơn. Máu sẽ được cung cấp cho bầu vú nhiều hơn do đó ta thấy các đường tĩnh mạch to hơn và dễ nhìn thấy bằng mắt thường hơn. Da của bạn sẽ nhờn hơn do cơ thể sản sinh ra một chất dầu có tính năng tiệt khuẩn cao. Bạn có thể nhận thấy quầng vú trở nên thẫm mầu hơn và cả núm vú vểnh ra ngoài hơn

Từ 2 đến 4 ngày sau khi sinh, lượng sữa của bạn sẽ tăng lên nhanh chóng và kể từ bây giờ lượng sữa của bạn phụ thuộc vào yếu tố: con của bạn có bú thường xuyên không? và sữa có được hút hết khỏi vú không? Bạn càng cho con bú càng nhiều thì vú của bạn càng được kích thích và càng sản sinh ra nhiều sữa. Hiện tượng này theo 1 trình tự gọi là: cung cấp và tiêu thụ - tự điều chỉnh phản hồi

2 Các thành phần trong sữa mẹ 

Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh. Sữa của bạn được sản sinh đặc biệt để nuôi con của mình. Các chất có trong sữa mẹ đáp ứng đủ nhu cầu phát triển nhanh của trẻ. Sữa mẹ trải qua các giai đoạn khác nhau từ: sữa colostrum (sữa non), giai đoạn chuyển tiếp, cho đến sữa đủ tuổi 

■ Sữa Colostrum

Trong những ngày đầu sau khi sinh cơ thể mẹ sản sinh ra 1 loại sữa rất đặc biệt, rất đặc, quánh, và có màu vàng. Loại sữa đặc biệt này được gọi là sữa colostrum, loại sữa này có thành phần chính là các chất kháng thể và các chất hỗ trợ cho sự phát triển của trẻ. Sữa Colostrum kích thích cho sự phát triển cơ quan tiêu hóa của trẻ và nó có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch như là một mũi tiêm phòng đầu tiên

Colostrum có hiệu quả nhuận tràng giúp trẻ thải ra phân đầu đời (cứt xu) và bảo vệ trẻ trước bệnh vàng da bằng cách phân hóa bilirubin trong ruột. Chỉ cần một lượng nhỏ colostrum cũng là đủ cho bé trong những ngày đầu

■ Sữa chuyển tiếp -Transitional Milk

Sau khi sinh 2 tuần, sữa sẽ nhiều lên và thay đổi màu sắc cũng như thành phần. Các chất đề kháng và chất đạm giảm về số lượng trong khi chất béo và đường tăng lên. Lúc này, bạn có thể cảm thấy hai bầu vú đầy, nặng và cứng. Sự căng tức là bình thường. Trong một số trường hợp là báo hiệu sữa về, mẹ có thể cho con bú.

■ Sữa đủ tuổi - Mature Milk

Sữa đủ tuổi có vẻ trong hơn và nhìn giống nước hơn sữa bò, làm cho một số bà mẹ lo lắng. Tuy nhiên nó bao gồm tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển khỏe mạnh của trẻ. Sữa mẹ "không bao giờ loãng". Sữa mẹ thay đổi về thành phần trong khi bé bú mẹ, vừa vặn với nhu cầu của bé.

■ Foremilk

Sữa chảy ra lúc đầu tiên gọi là sữa đầu-foremilk. Foremilk ít chất béo và nhiều chất Lactoza (đường sữa), đường, chất đạm, vitamin, khoáng chất và nước. Khi bú tiếp tục, sữa sẽ đổi sang hindmilk, có nhiều chất béo hơn. Nhiều khi sự khác nhau giữa foremilk và hindmilk chỉ là trên lý thuyết. Thực tế chất béo trong sữa sẽ tăng rất nhanh từ lúc mới bú cho đến khi kết thúc

3. Các kiểu núm vú

Các mẹ cũng nên hiểu về núm vú của mình trước khi sinh em bé. Có nhiều kiểu núm vú khác nhau: có loại nhỏ, loại to, có núm vú khá dài, và loại núm vú phẳng hoặc bị lõm vào. Trong nhiều trường hợp thì các loại núm vú trên cũng không cần đòi hỏi sự chăm sóc gì nhiều. Các mẹ nên biết rằng, em bé khi bú mẹ sẽ ngậm cả quầng vú chứ không chỉ có có núm vú không. Nếu em bé ngậm được kín miệng phần quầng vú thì các kiểu núm vú phẳng hoặc lõm cũng không ảnh hưởng gì. Tuy nhiên có một vài loại núm vú gây khó khăn cho bé khi bú, có lẽ trong các trường hợp này các mẹ cũng cần đầu tư thời gian để chuẩn bị giúp các bé dễ ngậm bú đối với kiểu núm vú phẳng hoặc lõm vào.

Bạn có thể kiểm tra xem núm vú của mình có phải thuộc loại núm vú phẳng hoặc lõm vào không bằng cách: dùng tay ấn núm vú của bạn vào trong khoảng 3cm. Núm vú bình thường sẽ vươn thẳng ra ngoài, núm vú lõm sẽ co vào trong

Nếu bạn có núm vú phẳng hoặc lõm vào, thì bạn có thể sử dụng loại nippleformers (tạo dáng đầu ti). Bạn không nên nhầm lẫn với nippleshields (che núm vú - để kéo đầu ti ra ngoài). Bạn có thể đeo nippleformer trong áo lót ngực. Để dùng nippleformer thật thoải mái, bạn nên mặc áo lót ngực to hơn một cỡ. Nippleformer có thể sử dụng ngay từ khi mang thai hoặc sau khi sinh. Bạn nên hỏi tư vấn các chuyên gia trước khi sử dụng

4. Vệ sinh núm vú

Núm vú không đòi hỏi phải có chế độ chăm sóc đặc biệt. Bạn chỉ cần nhớ tráng nước sạch sau mỗi lần tắm là đủ. Tránh để da bị khô, bị nẻ, chú ý không bôi xà phòng hoặc dùng dung dịch tiệt khuẩn trên vùng vú, việc này sẽ dẫn đến da bị khô và làm nứt núm vú.

Sau khi cho con bú, bạn chỉ cần nhỏ một vài giọt sữa mẹ và xoa lên quầng vú sau đó để tự khô. Nếu bạn thấy da quá khô và bị nứt, thì nên xoa kem có tỷ lệ lanolin cao (v.d kem Purelan của Medela) xung quanh vùng quầng vú và núm vú. Không dùng miếng lót sữa và áo lót ngực bằng sợi tổng hợp, sẽ gây thoát khí kém

Sau khi cho con bú, bạn chỉ cần nhỏ một vài giọt sữa mẹ và xoa lên quầng vú sau đó để tự khô. Nếu bạn thấy da quá khô và bị nứt, thì nên xoa kem có tỷ lệ lanolin cao (v.d kem Purelan của Medela) xung quanh vùng quầng vú và núm vú. Không dùng miếng lót sữa và áo lót ngực bằng sợi tổng hợp, sẽ gây thoát khí kém